Ahmet Tirej Kaya
[email protected]
İSVEÇ – İsveç ve Türkiye ortasındaki NATO görüşmeleri, hem idare seviyesinde hem de güvenlik bürokrasisinde uzun bir müddettir devam ediyor. Geçtiğimiz hafta İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’un Türkiye’deki temaslarının akabinde, bu ayın sonunda da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İsveç’i ziyaret etmesi bekleniyor. Devam eden bu görüşmelere paralel bir biçimde birtakım somut adımların da atıldığı kamuoyuna yansıyor. Kelam konusu adımlar ortasında, İsveç’in savunma eserlerinin ihracatında Türkiye’ye uyguladığı ambargoyu kaldırması ve PYD-YPG ile ortasına uzaklık koyma kararı yer alıyor. Öte yandan, Türkiye’nin İsveç’ten iadesini istediği bireylerin durumuyla ilgili belirsizlik ise devam ediyor.
Dış Siyaset Enstitüsü’nden (UI) analist ve gazeteci Bitte Hammargren ve tekrar birebir enstitüden analist Aras Lindh, kelam konusu görüşmeleri ve şimdiki durumu kıymetlendirdi. NATO’ya üyelik görüşmelerinde, Türkiye’deki seçimlerin belirleyici bir faktör olduğunu vurgulayan Hammargren ve Lindh, iade taleplerinde hükümetin değil İsveç mahkemelerinin karar verici olduğunu tabir etti. Hammargren’e nazaran, İsveç’in Kürtlerle kurduğu yakın bağlantıyı sonlandırması imkânsız görünüyor. Lindh de Türkiye’nin iadeler konusundaki ısrarının ‘başka tavizleri amaçladığını’ belirtti.
Bitte Hammargren ‘İSVEÇ’TEN STRATEJİK SABIR İSTENİYOR’
İki ülke ortasındaki görüşmelerin Türkiye’deki seçimlerden evvel sonuçlandırılmasını beklemeyen Hammargren, şöyle konuştu: “Cumhurbaşkanı Erdoğan daima yeni taviz istekleriyle geliyor ve açık ki kendi seçim kampanyasına odaklanıyor. Birebir vakitte, hükümetin stratejik sabır göstermesini isteyen birçok insan var. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’nin birkaç gün evvel söylediği üzere, İsveç Madrid’deki NATO toplantısında imzalanan üçlü mutabakatın koşullarını şimdiden yerine getirdi. Ayrıyeten İsveç ve Finlandiya, en değerli NATO ülkelerinden güvenlik garantisi aldı. İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği, Rusya’nın taarruz savaşı açısından, savunma paktının Kuzey Avrupa’daki yeteneklerini güçlendirmek için çok değerli. İsveç ve Finlandiya şimdiden Brüksel’de bulunan NATO merkezindeki birden fazla toplantıya katılıyor.”
‘İADELERDE ÇİFTE SUÇLULUK İLKESİ GEÇERLİ’
Hammargren, Türkiye’nin İsveç’ten yerine getirmesini istediği şartlar ortasında yer alan iadeler konusuna dair, İsveç mahkemelerini işaret etti: “İsveç hükümeti, yalnızca öteki bir ülkenin hükümeti istediği için insanları hudut dışı etmeye karar veremez. Bir hukuk devletinde buna mahkemeler karar verir. O durumda ikili suçluluk prensibi geçerlidir: Türkiye’de gerçekleşen bir aksiyonun yalnızca Türkiye maddelerine nazaran değil, İsveç maddelerine nazaran de kabahat olması. Bu açıdan örneğin söz özgürlüğüne ait büyük görüş farklılıkları bulunuyor. Ayrıyeten, Avrupa Birliği de Türkiye’nin anti-terör maddelerine genel olarak tenkitler yöneltiyor.”
‘İSVEÇ’İN KÜRTLERLE BAĞINI SONLANDIRMASI İMKÂNSIZ’
Hammargren, NATO görüşmelerinin İsveç’in Kürtler ile münasebetini şu sözlerle anlattı: “Doğrusunu söylemek gerekirse, İsveç’in Kürtlerle kurduğu yakın alakayı sonlandırmasını imkânsız olarak değerlendiriyorum. Farklı ülkelerden Kürtler uzun yıllardır kendileri için inançlı bir yer olan İsveç’te yaşıyorlar. Kıymetli bir kısmı, İsveç toplumuna ve siyasetine entegre oldu, ki bu parlamentoda da kendini muhakkak ediyor. Ayrıyeten, İsveçli Kürtlerin homojen bir toplum olmadığını vurgulamak kıymetli. Türkiye, İran, Irak ve Suriye’deki Kürtler ortasında doğal olarak büyük fikir farklılıkları var.”
İsveç’te YPG’ye duyulan sempatinin bilhassa IŞİD’e karşı verilen çabanın akabinde çok yaygın bir hale geldiğini tabir eden Hammargren, “Şimdiye kadar gördüklerimize göre, bu sempatilerin İsveç parti örgütlerinde geniş bir temsili bulunuyor. Örneğin parlamentoda geniş siyasi temsile sahip, farklı anlayışların oluşturduğu bir Kürdistan ağı bulunuyor. Bunların yanında, PKK’nin İsveç’te uzun bir süreden beri terör örgütü olarak görüldüğünü de unutmamak gerekiyor.”
Aras Lindh ‘İADELER KONUSU BAŞKA TAVİZ İSTEKLERİNE İŞARET’
“Er ya da geç İsveç’in NATO’ya üye olacağını düşünüyorum” diyen Aras Lindh de, görüşmelerin seyri konusunda Türkiye iç siyasetine işaret etti: “İsveç, Madrid’deki mutabakatın kendine düşen hissesini yerine getirmeyi amaçladığını açık bir halde bildirmeye çabalıyor ve birtakım durumlarda daha da ileri gidiyor. Birebir vakitte kimileri, İsveç’in NATO üyeliğini, tek başına Türkiye’ye verilecek odunların belirlemeyeceğini söz ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da Başbakan Kristersson ile yaptığı basın toplantısında ima ettiği üzere, burada mevzunun Türkiye’de yaklaşan seçimleri içeren güçlü bir iç siyaset tarafı var.”
İadesi istenen şahısların durumunu pahalandıran Lindh, Türkiye’nin bu mevzudaki ısrarının ‘farklı tavizleri amaçladığına’ işaret olduğunu söyledi: “İsveç hükümetinin Türkiye’nin istediği şahısları iade etmesini imkânsız olarak görüyorum. Kararı hükümet değil, yürürlükteki kanunlara nazaran yargılama yapması gereken İsveç mahkemeleri verecek. Bu da mevzuyu temel hukuk teminatıyla ilgili bir sorun haline getiriyor. Türkiye’nin bunu gördüğünü sanıyorum ve iadeler konusunda baskı yapmaya devam ettiği sürece bu, öteki ödünler almayı umduklarına bir işaret olarak yorumlanabilir. Tahminen de İsveç dışındaki diğer aktörlerden.”
‘KÜRTLER HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRAMIŞ HİSSEDİYOR’
Lindh, İsveç ve Kürtler ortasındaki bağda bir belirsizliğe vurgu yaparak şöyle devam etti: “Bu sürecin İsveç’in Kürtlerle ilişkileri açısından ne anlama geldiğini zaman gösterecek. Ne anlama geldiği açık olmasa da, yeni hükümet Türkiye’ye ‘ne istenirse yapmaya hazır olunduğu’ mesajını vermek istiyor. Çok sayıda Kürt, IŞİD’e karşı yürütülen mücadelede İsveç partilerinin çoğundan ve dünyanın büyük kısmından destek aldıkları düşüncesiyle şimdi muhtemelen hayal kırıklığına uğramış hissediyor.”
İstiklal caddesinde gerçekleşen bombalı hücumun İsveç ve Türkiye ortasındaki görüşmelerde çok kıymetli bir manası olmayacağını söyleyen Lindh, “Saldırı üzerinde hala bazı soru işaretleri var. Örneğin hiçbir örgüt henüz saldırıyı üstlenmedi. Bu yüzden saldırının görüşmelere nasıl bir etkide bulunacağını söylemek için erken” sözlerini kullandı.
